Agresja zbrojna Federacji Rosyjskiej na Ukrainę spowodowała koncentrację uwagi opinii publicznej na działaniach zbrojnych prowadzonych na tym teatrze operacyjnym. Eksperci, media światowe czy nawet portale i dziennikarze, nie zajmujący się problematyką wojenną na co dzień, tuż przed wybuchem wojny, zaczęli koncentrować uwagę na nadchodzącym nieuchronnie konflikcie. Po 24.02.2022, sytuacja jedynie znacznie się pogłębiła. Tymczasem, Federacja Rosyjska, podobnie z resztą jak w odniesieniu do kierunku ukraińskiego, systematycznie od przynajmniej kilku lat, rozbudowuje konsekwentnie swoje zdolności w odniesieniu do swojej, przede wszystkim wojskowej, obecności w Arktyce. Będąca zupełnie w cieniu największego konfliktu zbrojnego w Europie od czasu zakończenia drugiej wojny światowej, Arktyka, w świetle dokonania chłodnej analizy, jest kierunkiem znacznie ważniejszym niż Ukraina, być może najważniejszym. Świadczyć o tym może kilka czynników.
Przede wszystkim model gospodarki Federacji Rosyjskiej działa w oparciu o dwa zasadnicze filary. Pierwszym z nich jest rola podmiotu państwowego, będącego jednym z największych na świecie dostarczycieli broni. Według szacunków, Federacja Rosyjska jest w pierwszej piątce państw na świecie, czerpiących zysk z handlu bronią.
Drugim filarem, ważniejszym dla nas w kontekście niniejszego tekstu, jest bycie państwem, które dostarcza strategiczne surowce (gaz, ropa naftowa) do innych państw/odbiorców komercyjnych. Jednocześnie takie podejście daje możliwość tworzenia swoistej dźwigni nacisku na inne państwa i tworzenia szantażu gospodarczego jako strategicznego, stosowanego zresztą przez Rosję, narzędzia w polityce międzynarodowej. Wokół tego filaru, działa w Federacji Rosyjskiej kilka dużych, głównych przedsiębiorstw z Gazpromem na czele. Tworzą się grupy oligarchów, przepływy biznesowe, grupy nacisku i wreszcie wszystko to ma zasadniczy wpływ na najwyższe kręgi władzy w Federacji Rosyjskiej. Ten model gospodarki, a w zasadzie jego utrzymanie, jest swoistym gwarantem kontynuacji przyjętej linii polityki Kremla, konstytuując w pewien sposób, mocarstwową pozycję Federacji Rosyjskiej. Tym bardziej, że trzeci filar gospodarki, Federacja Rosyjska utraciła przegrywając wyścig ze Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Owym filarem jest produkcja technologii kosmicznych oraz zdolności do ich wynoszenia na orbitę okołoziemską. Wobec powyższego, ponad dekadę temu w rosyjskich kręgach władzy, zapadła decyzja związana z uzyskaniem i utrzymaniem rosyjskiej supremacji w rejonie Arktyki, jako kluczowego kierunku, być może nawet dla dalszego utrzymania egzystencji państwa.
W ramach swoistej sygnalizacji strategicznej, Federacja Rosyjska wysyłała sygnały do międzynarodowej opinii publicznej oraz przede wszystkim zwracała uwagę ekspertów wojskowych, poprzez demonstrowanie systemów wchodzących w skład wyposażenia swoich Sił Zbrojnych w ramach corocznej parady zwycięstwa na Placu Czerwonym. Wśród paradującego sprzętu, od około dekady dało się zauważyć elementy wyposażenia, dedykowanego do operowania w trudnym (przede wszystkim ze względu na panujące temperatury) rejonie Arktyki. Sprzęt arktyczny był/jest łatwy do rozpoznania, ze względu na charakterystyczny kamuflaż.
Pierwszym zasadniczym i ważnym zwrotem ku Arktyce w ocenie autora tekstu był rok 2014, kiedy Rosjanie w ramach Sił Zbrojnych utworzyli nową strukturę. Było nią utworzone 15 grudnia 2014 roku, Połączone Dowództwo Operacyjno-Strategiczne Północ, z siedzibą w Siewieromorsku. Warto zauważyć, że owa nowa struktura, powstała w tym samym roku, w którym Federacja Rosyjska rozpoczęła działania poniżej progu wojny na Ukrainie, na Półwyspie Krymskim oraz w Donbasie. Przez około 6 lat, Rosjanie systematycznie rozbudowywali swoje zdolności oraz liczebność wojsk w Arktyce. Analizując zdolności państw wchodzących w skład tzw. wielkiej arktycznej piątki; USA, Kanada, Federacja Rosyjska, Dania oraz Norwegia, to właśnie Rosja, uzyskała dużą przewagę w ramach ugruntowania swojej militarnej obecności w tym regionie nad pozostałą czwórką państw.
Widoczna na powyższej ilustracji gwałtowna rozbudowa rosyjskich baz w rejonie Arktyki wiązała się z lokowaniem w oparciu o nie, infrastruktury lotniskowej, umożliwiające zaopatrywanie baz oraz operowanie myśliwców czy śmigłowców. Ponadto, praktycznie każda z zaznaczonych na powyższej mapie i każda z później powstałych czy rozbudowanych baz, posiada infrastrukturę radarową, systematycznie powiększającą rosyjską świadomość sytuacyjną w regionie. Bazy te co istotne, ulokowane są zarówno na kontynentalnej części Rosji, znajdującej się na kole podbiegunowym jak i na wyspach należących do rozlicznych archipelagów regionu, systematycznie przybliżając rosyjską obecność wojskową w stronę bieguna północnego. Bazy te rozciągają się praktycznie wzdłuż całego regionu Arktyki graniczącego z Federacją Rosyjską, od terenów granicy z Finlandią czy Norwegią, basen Morza Barentsa, Morza Karskiego, Morza Łaptiewów aż po Morze Wschodniosyberyjskie. Systematyczna rozbudowa rosyjskiego potencjału ostatecznie zaowocowała decyzją o przekształceniu w dniu 1 stycznia 2021 roku Połączonego Dowództwa Operacyjno-Strategicznego w Dowództwo Północnego Okręgu Wojskowego funkcjonującego w oparciu o Połączone Strategiczne Dowództwo Floty Północnej, również z dowództwem w Siewieromorsku. Odtąd można przyjąć, że Federacja Rosyjska administracyjnie biorąc pod uwagę podział kompetencji w dowodzeniu swoimi Siłami Zbrojnymi, jest podzielona na pięć Okręgów Wojskowych, w tym Północny.
Być może najważniejszym czynnikiem determinującym rosyjską aktywność i obecność w regionie Arktyki, jest rosnąca rola i zainteresowanie Chin tym regionem. Alternatywny tzw. Jedwabny Szlak, czyli główna drogą, którą mają być transportowane produkty wytwarzane przez chińską gospodarkę do Europy i dalej na zachód, ma wieść właśnie poprzez Arktykę. Możliwość kontrolowania tego obszaru przez Rosję, a co za tym idzie narzucania swoistych warunków funkcjonowania szlaku, zasad żeglugi czy mówią kolokwialnie „pilnowania porządku w regionie”, pozycjonuje Moskwę jako głównego gracza w regionie i ma zasadniczy wpływ również w kontekście systematycznie rozbudowywanej amerykańskiej obecności wojskowej w Arktyce. Amerykańska obecność oparta jest głównie o bazy i obecność amerykańskich sił zbrojnych na Alasce. W kontekście trwającej i wzrastającej rywalizacji wielkich mocarstw, strategiczna rola Arktyki pozostaje niezwykle ważna i może budować dylemat strategiczny nie tylko dla państw bezpośrednio graniczących z tym regionem świata. Federacja Rosyjska dominując w Arktyce, „ugrywa” zatem znacznie więcej, niż początkowo mogłoby się wydawać.
Otwarte źródła oraz dostępne analizy wskazują, że w chwili obecnej Rosjanie w ramach Sił Zbrojnych zgromadzonych w Północnym Okręgu Wojskowym, dysponować mogą siłą niewiększą niż 20 000 żołnierzy. I nawet wiedząc, że pewna część sił dedykowanych do operowania w Arktyce została skierowana do walk na Ukrainie, sądzimy że nie zmienia to faktu przewagi liczebnej Federacji Rosyjskiej na dalekiej północy nad innymi graczami.
Niniejszy tekst stanowi wprowadzenie do problematyki rosyjskiej aktywności w Arktyce i należy go traktować jako preludium do monitorowania tego, jakże ważnego kierunku, który jak zaznaczono na wstępie tekstu, zdaje się umyka nieco uwadze.
